→ HYDROSFERA → Start Learning / Download MP3 Flashcards

Question		Answer
HYDROSFERA start learning		wodna powłoka kuli ziemskiej obejmująca morza i oceany, wody zgromadzone w lodowcach, lądolodach i wiecznej zmarzlinie, wody powierzchniowe rzek, jezior, bagien i mokradeł, wody podziemne oraz wody zawarte w atmosferze i biosferze
WŁAŚCIWOŚCI WODY start learning		100C-4C objętość zmniejsza się/ 4C-0C objętość zwiększa się/ poniżej 0 objętość zwiększa się o 9%
PAROWANIE (EWAPORACJA) start learning		przejście ze stanu ciekłego w lotny (woda -> para wodna)
SKROPLENIE (KONDENSACJA) start learning		przejście ze stanu lotnego w ciekły (para wodna -> woda)
ZAMARZANIE (KRYSTALIZACJA) start learning		przejście ze stanu ciekłego w stały (woda -> lód)
ROZMARZANIE (TOPNIENIE) start learning		przejście ze stanu stałego w ciekły (lód -> woda)
SUBLIMACJA start learning		przejście ze stanu stałego w lotny (lód -> para wodna)
RESUBLIMACJA start learning		przejście ze stanu lotnego w stały (para wodna -> lód)
TRANSPIRACJA start learning		parowanie z powierzchni roślin i organizmów zwierząt
INFILTRACJA start learning		przesiąkanie wód w podłoże, uwarunkowane zdolnością niektórych skał do przepuszczania wody
KONWEKCJA start learning		przenoszenie pary wodnej w kierunku pionowym, od powierzchni ku górze
ADWEKCJA start learning		przenoszenie pary wodnej w kierunku poziomym (między obszarami lądów i oceanów)
OPAD start learning		ruch wody w kierunku pionowym (ku powierzchni Ziemi)
SPŁYW POWIERZCHNIOWY start learning		spływ wody po powierzchni Ziemi zgodnie z nachyleniem terenu pod wpływem siły grawitacji
ODPŁYW PODZIEMNY start learning		odpływ wód pod powierzchnią terenu, uwarunkowany nachyleniem warstw nieprzepuszczalnych
WODY JUWENILNE start learning		woda pochodząca z magmy
DUŻY OBIEG HYDROLOGICZNY start learning		cykl krążenia między oceanami, atmosferą i kontynentami
MAŁY OBIEG HYDROLOGICZNY start learning		cykl krążenia między atmosferą a oceanem lub atmosferą a lądem
FAZA ATMOSFERYCZNA start learning		parowanie, przenoszenie, kondensacja pary wodnej w atmosferze
FAZA KONTYNENTALNA start learning		opad, odpływ powierzchniowy, odpływ podziemny, wsiąkanie, retencja
RETENCJA start learning		czasowe zatrzymanie wody z obiegu
RETENCJA POWIERZCHNIOWA start learning		jeziora, śnieg, lodowce i lądolody, bagna i mokradła
RETENCJA PODZIEMNA start learning		różnego rodzaju wody podziemne, wieczna zmarzlina
WPŁYW CZŁOWIEKA NA RETENCJĘ WÓD - zmniejszanie start learning		pobór wód, osuszanie terenów, zwiększanie szybkości jej spływu (regulacja rzek), przyspieszenie efektu cieplarnianego (topnienie lodowców)
WPŁYW CZŁOWIEKA NA RETENCJĘ WÓD - zwiększanie start learning		budowa zbiorników retencyjnych, stawów
BILANS WODNY start learning		zestawienie przychodow i ubytków wody dla danego obszaru w czasie roku hydrologicznego
ROK HYDROLOGICZNY W POLSCE start learning		zaczyna się w listopadzie, kończy się w październiku
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SALDO BILANSU WODNEGO start learning		klimat, rzeźba terenu, oddalenie od mórz i oceanów, prądy morskie, szata roślinna
DODATNI BILANS WODNY: strefa równikowa start learning		-Nizina Amazonki/ -Kotlina Kongo/ -Archipelag Malajski
DODATNI BILANS WODNY: tereny leżące w pobliżu mórz, obok których przepływają ciepłe prądy morskie start learning		-zachodnia część Gór Skandynawskich/ -północno-zachodnia część Gór Nadbrzeżnych (Ameryka Płn.)
DODATNI BILANS WODNY: obszary o utrudnionym odpływie wód start learning		-Nizina Zachodniosyberyjska
DODATNI BILANS WODNY: strefa okołobiegunowa start learning		-Grenlandia, Antarktyda
UJEMNY BILANS WODNY: strefa zwrtonikowa start learning		-Sahara/ -Kalahari/ -Półwysep Arabski/ -zachodnia i środkowa Australia
UJEMNY BILANS WODNY: tereny leżące w pobliżu mórz, obok których przepływają zimne prąd morskie start learning		-pustynia Namib/ -pustynia Atakama
UJEMNY BILANS WODNY: obszary lądowe położone daleko od mórz, o małym dopływie wód start learning		-środkowa Azja (Nizina Turańska, pustynia Gobi)
UJEMNY BILANS WODNY: obszary leżące w tzw. cieniu opadowym start learning		-Kotlina Koszgarska/ -Wielka Kotlina
WSZECHOCEAN start learning		zwarty obszar wód na powierzchni Ziemi obejmujący wszystkie oceany i połączone z nimi morza. przyjmuje się istnienie czterech oceanów: Spokojnego, Atlantyckiego, Indyjskiego i Arktycznego
POWIERZCHNIA WSZECHOCEANU start learning		Wszechocean 71% -> Ocean Spokojny 49.5%/ Atlantycki 25,4%/ Indyjski 21,1%/ Arktyczny 4%
ROZMIESZCZENIE WÓD start learning		półkula północna 60,6%/ półkula południowa 81,6%/ półkula wschodnia 63,6%/ pólkula zachodnia 81,4%
ZLEWISKO OCEANÓW start learning		obszar, z którego wody powierzchniowe spływają do danego oceanu.
MORZE start learning		część wszechoceanu oddzielona od jego pozostałych części brzegami kontynentu, wyspami lub wzniesieniem dna, mająca z nim wspólny poziom wody i swobodną wymianę wód
MORZE PRZYBRZEŻNE start learning		morze oddzielone od oceanu archipelagami wysp lub półwyspami Beringa/Ochockie/ Japońskie/ Wschodniochińskie/ Południowochińskie/ Andamańskie
MORZE OTWARTE start learning		morze szeroko połączone z oceanem, może być oddzielone podmorskim progiem Arabskie/ Północne
MORZE MIĘDZYWYSPOWE start learning		morze położone wśród wysp archipelagu Sulu/ Celebes/ Jawajskie/ Moluckie/ *Banda
MORZE ŚRÓDZIEMNE WEWNĄTRZKONTYNENTALNE start learning		morze położone w obrębie jednego kontynentu, jego wody mają utrudniony kontakt z oceanem przez wąskie i płytkie cieśniny /Bałtyckie/ Białe
MORZE ŚRÓDZIEMNE MIĘDZYKONTYNENTALNE start learning		morze położone między kontynentami, wyraźnie oddzielone od oceanów, łączące się z nimi wąskimi cieśninami /Śródziemne/ Czarne/ Czerwone/ Karaibskie
PRZYCZYNY NISKIEGO ZASOLENIA MORZA BAŁTYCKIEGO start learning		7‰ -niewielkie parowanie (zimą)/ -duży dopływ wód słodkich rzekami/ -sezonowo duży dopływ wód z topniejących śniegów
PRZYCZYNY WYSOKIEGO ZASOLENIA MORZA CZARNEGO start learning		46‰ -duże parowanie/ -niewielki dopływ wód słodkich z rzek/ -brak sezonowego dopływu wód z topniejących śniegów
TEMPERATURA WÓD OCEANICZNYCH start learning		najwyższa jest na obszarach okołorównikowych i maleje wraz ze wzrostem szerokości geograficznej. duże zmiany spowodowane są przez prądy morskie oraz izolację akwenu. średnia temperatura światowego oceanu wynosi 17,4C
PIONOWY ROZKŁAD TEMPERATURY WODY MORSKIEJ start learning		-od 0 do 400 m.p.p. m - zmiany temperatury zależne od wpływów zewnętrznych (tzw. warstwa wymieszana)/ -400-1200m.p.p.m. temperatura spada do 5C (warstwa termokliny)/ -poniżej 1200.m.p.p.m. temp. 5C-0C (głębinowa warstwa izotermiczna)
GĘSTOŚĆ WODY MORSKIEJ start learning		gęstość rośnie ze wzrostem zasolenia; ze zbliżaniem się temperatury wody do 4C; najczęściej waha się od 1,02 do 1,03 g/m3
PRZEZROCZYSTOŚĆ WODY MORSKIEJ start learning		przezroczystość wody zależy od zawartości w niej zawiesin i substancji odżywczych - im mniejsza zawartość, tym większa przezroczystość. najbardziej przezroczyste są wody obszarów okołobiegunowych, najmniej - silnie zeutrofizowane morza przybrzeżne
BARWA WODY MORSKIEJ start learning		barwa wody zależy od warunków oświetlenia, głębokości morza, ilości i składu rozpuszczonych w wodzie substancji, życia organicznego
RUCHY WODY MORSKIEJ start learning		przekazują energię cieplną i mechaniczną w środowisku przyrodniczym, są motorem procesów geomorfologicznych, warunkują cyrkulację atmosferyczną oraz rozwój biosfery i antroposfery. woda morska podlega ciągłym ruchom
FALOWANIE start learning		ruch wody powstały pod wpływem uderzenia wiatru o jej powierzchnię. im wiatr silniejszy, tym fale większe. cząsteczki wody poruszają się po torach kołowych, oscylując w kierunku pionowym. w pobliżu brzegu fala ulega wyhamowaniu o coraz płytsze dno
SEJSZA start learning		powstaje wskutek przejścia niżu i wyżu lub przemieszczającego się ośrodka barycznego. występuje w jeziorach i zamkniętych morzach. polega na różnicy poziomów w jednym zbiorniku wodnym - powierzchnia podnosi się ku niżowi i opada w wyżu
PRĄDY MORSKIE start learning		poziome, strumieniowe ruchy wody w morzach i oceanach. powstają najczęściej w wyniku działania stałych wiatrów (pasatów), ale również wskutek różnic gęstości, zasolenia czy różnic poziomu wód
UPWELLING start learning		pionowy ruch, wynoszenie głębinowych wód morskich spowodowane odsuwaniem powierzchniowych warstw wody morskiej od wybrzeży przez pasaty lub prądy morskie (przybrzeżny) oraz rozbieżnością (dywergencją) prądów morskich w strefie okołorównikowej (równikowy)
DOWNWELLING start learning		zachodzi w szerokościach geograficznych 55C-60C, gdzie dochodzi do zbieżności prądów morskich (konwergencja), zimne wody opadają w głębie oceaniczne
PŁYWY [1] start learning		cykliczny ruch wody morskiej powstały w wyniku grawitacyjnego oddziaływania Księżyca i Słońca, zachodzący najintensywniej w momentach górowania i dołowania Księżyca (co 12h27min) ze względu na bliskość Ziemi w tym czasie.
PŁYWY [2] start learning		przypływy i odpływy w związku z ruchem obrotowym Ziemi przemiesz
PŁYWY SYZYGIJNE start learning		występują w czasie pełni i nowiu, kiedy sumuje się przyciąganie Księżyca i Słońca (wraz z Ziemią znajdują się na jednej linii)
PŁYWY KWADROWE (kwadraturowe) start learning		występują w czasie pierwszej i trzeciej kwadry (oddziaływanie Księzyca jest częściowo znoszone przez Słońce)
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WIELKOŚĆ PŁYWÓW start learning		wielkość i głębokość zbiornika oraz jego ukształtowanie/ największe: zatoka Fundy w Kanadzie - amplituda pływów przekracza 20m
TSUNAMI start learning		fala wzbudzona podmorskim trzęsieniem ziemi, podmorskimi wybuchami wulkanów lub osunięciem się do wody ogromnych mas lodu lub ziemi. przez ocean, fala przemieszcza się z ogromną prędkością, nawet do 900km/h. przy brzegu ulega silnemu spiętrzeniu
EL NINO start learning		zjawisko zahamowania upwellingu u zachodnich wybrzeży Ameryki Południowej spowodowane oslabieniem wiejących ze wschodu pasatów, w związku z czym woda z zachodniego Pacyfiku
WODY PODZIEMNE start learning		wody zajmujące pęknięcia i pory w skałach
OD CZEGO ZALEŻY ILOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH start learning		-wielkość opadów/ -przepuszczalność skał (+żwiry, piaski -iły i lite)/ -sposób zalegania skał oraz ich ułożenia/ -gęstość sieci rzecznej
WODY PODZIEMNE - ZASKÓRNE (wierzchówki) start learning		występują tuż pod powierzchnią ziemi, podlegają silnym dobowym wpływom atmosferycznym, silnie zanieczyszczone, nie nadają się do picia
WODY PODZIEMNE - GRUNTOWE start learning		infiltrują głębiej - naturalne oczyszczenie, podlegają wahaniom sezonowym, temperatura zmienia się zgodnie z rocznymi wahaniami temp., na ogół nadają się do picia i wykorzystania gospodarczego
WODY PODZIEMNE - WGŁĘBNE (głębinowe) start learning		znajdują się głęboko pod pow. ziemi, przykryte utworami nieprzepuszczalnymi, temperatura odpowiada średniej rocznej dla danego obszaru, najlepsze do picia i wykorzystania gospodarczego, często zmineralizowane
WODY PODZIEMNE - RELIKTOWE start learning		znajdują się głęboko pod powierzchnią Ziemi, zazwyczaj w tzw. pułapkach geologicznych, odizolowane utworami nieprzepuszczalnymi, nie reagują na czynniki pogodowe, silnie zmineral., często z wodami ciepłymi, wykorzystywane w przemyśle spożywczym, przemyśle
WODY ARTEZYJSKIE start learning		wody wypełniające pod bardzo wysokim ciśnieniem hydrostatycznym warstwę przepuszczalną położoną między warstwami nieprzepuszczalnymi, gdy warstwy znajdują się w niecce. po przewierceniu warstwy nieprzepuszczalnej woda wydostanie się na powierzchnię samois
WODY SUBARTEZYJSKIE start learning		po przewierceniu warstwy nieprzepuszczalnej woda tylko podniesie się w studni
ŹRÓDŁO start learning		naturalny wypływ wody podziemnej na powierzchnię ziemi otworem lub szczeliną
ŹRÓDŁO ZSTĘPUJĄCE start learning		woda wypływa z powodu działania siły ciążenia
ŹRÓDŁO WSTĘPUJĄCE start learning		woda jest wypychana z warstwy wodonośnej pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego
ŹRÓDŁO SZCZELINOWE start learning		występują w miejscach, gdzie powierzchnia Ziemi przecina szczelinę w litych skałach
ŹRÓDŁO DOLINNE start learning		tworzą się wskutek wcięcia doliny rzecznej w warstwę wodonośną, najczęściej na dnie lub zboczu doliny
ŹRÓDŁO USKOKOWE start learning		są efektem ruchów tektonicznych, woda wydostaje się wzdłuż uskakoku biegnącego przez warstwy nieprzepuszczlane
ŹRÓDŁO PRZELEWOWE start learning		powstają w przepełnionych wodą podziemnych warstwach wodonośnych o nieckowatym kształcie
ŹRÓDŁO KRASOWE start learning		występują w spękanych skałach objętych procesami krasowymi; obfite w wodę, reagują na opady atmosferyczne; powstają, gdy woda swobodnie spływa pod działaniem siły grawitacji (wypływy krasowe) lub ciśnienia hydrostatycznego (wywierzyska)
ŹRÓDŁO WARSTWOWE (zboczowe) start learning		wody krążą w nachylonych warstwach wodonośnych, są niewielkie i mało wydajne; występują na granicy z warstwą nieprzepuszczalną
ŹRÓDŁA OSUWISKOWE (rumowiskowe) start learning		powstają u czoła osuwiska, które zasypało ujście innego źródła
GEJZER [1] start learning		inaczej źródło wytryskowe, w których przegrzana woda jest okresowo wyrzucana na znaczną wysokość. występują na obszarach aktywnych wulkanicznie, gdzie pod powierzchnią znajdują się komory wypełnione wodą.
GEJZER [2] start learning		panuje w nich duże ciśnienie, zatem temp. wrzenia jest wyższa od 100C. gdy woda osiągnie temp. wrzenia, gwałtownie przechodzi w parę wodną, wypychając nadległe warstwy wody na zewnątrz. Park Narodowy Yellowstone (USA) Płw. Kamczatka Japonia Islandia
WODY MINERALNE start learning		wody zawierające rozpuszczone sole mineralne i gazy w ilości przynajmniej 1g na litr. wody te wykorzystywane są najczęściej w leśnictwie
WODY MINERALNE - SZCZAWY start learning		zawierają CO2 pochodzący z wietrzenia skał lub jako pozostałość procesów wulkanicznych
WODY MINERALNE - SZCZAWY ŻELAZISTE start learning		zawierają jony żelaza pochodzące z utleniania minerałów lub rozkładu pirytu
WODY MINERALNE - SOLANKI start learning		zawierają najczęściej sól kamienną i sole magnezu
WODY MINERALNE - BOROWE start learning		wody z domieszką boru pochodzące z wody morskiej lub z rozkładu glinokrzemianów
WODY MINERALNE - JODKOWE start learning		wody z zawartością jodu pochodzącego z wody morskiej (organizmów morskich) lub podziemnych wyziewów wulkanicznych
WODY MINERALNE - BROMKOWE start learning		wody z domieszką bromu, który pochodzi z wody morskiej (organizmów morskich) lub wód reliktowych mających kontakt z bituminami
WODY MINERALNE - SIARCZKOWE start learning		wody z rozpuszczonymi siarczkami sodu i wapnia
WODY MINERALNE - RADOCZYNNE start learning		wody z dodatkiem promieniotwórczego radonu, będącego produktem promieniotwórczego rozpadu skał zawierających uran
WODY MINERALNE - CIEPLICE (TERMY) start learning		najczęściej ogrzane wody głębinowe
WODY POWIERZCHNIOWE start learning		wody płynące - rzeki, wody stojące - jeziora, bagna, mokradła, torfowiska, wody uwięzione w lodowcach
RZEKI start learning		większe cieki wodne mające swoje własne nazwy. ciek - powierzchniowa struga wodna płynąca naturalnym korytem
RZEKA GŁÓWNA start learning		wpływa bezpośrednio do morza lub obszaru dopływowego, a wraz z dopływami tworzy system rzeczny
DORZECZE start learning		obszar, z którego wody spływają do danej rzeki
ZLEWISKO start learning		obszar, z którego wody spływają do danego zbiornika
DZIAŁ WODNY start learning		granica oddzielająca dorzecza lub zlewiska
BIFURKACJA start learning		gdy woda z obszaru źródłowego odpływa w różnych kierunkach lub dzieli się na ramiona prowadzące wodę do różnych dorzeczy. występuje na terenach płaskich, często bagnistych Casiquiare odprowadzająca wody Orinoko i Rio Negro Obra pod Wolsztynem
PRZEPŁYW start learning		stosunek objętości wody przepływającej przez dany przekrój poprzeczny koryta rzecznego do jednostki czasu, wyrażony w l/s, m3/s lub km3/rok
RZEKI STAŁE (PERMANENTNE) start learning		prowadzą wodę przez cały rok; występują na obszarach, gdzie opady przewyższają parowanie Amazonka Kongo
RZEKI OKRESOWE (PERIODYCZNE) start learning		prowadzą wodę przez kilka miesięcy w roku; występują w klimatach z porą wilgotną i suchą, Diamantina i Coopers Creek w Australii
RZEKI CHWILOWE (EPIZODYCZNE) start learning		prowadzą wodę sporadycznie i krótko w momencie opadów; występują w najsuchszych regionach świata, gdzie opady mogą zdarzyć się raz na kilka lat *Groot Vis na Pustyni Namib (Afryka)
USTRÓJ RZECZNY start learning		normalny, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji rytm wahań poziomu wody, określający zróżnicowanie przeplywu i zlodzenia, uwzględniający sposób zasilania rzeki
USTRÓJ LODOWCOWY start learning		najwyższe stany i przepływy rzek latem, w okresie intensywnego topnienia lodowców lub lądolodów Syr-daria, Amu-daria, Ren, Rodan
USTRÓJ ŚNIEŻNY start learning		najwyższe stany i przepływy wiosną, w czasie topnienia śniegów Ob Jenisej Lena Indygirka Kołyma Mackenzie *Jukon
USTRÓJ DESZCZOWY OCEANICZNY start learning		zasilanie opadami przez całt rok, wyższe stany wód zimą spowodowane zmniejszonym parowaniem Tamiza Sekwana Wezera Loara Tag Moy
USTRÓJ DESZCZOWY MONSUNOWY start learning		maksymalne stany wód w porze monsunów letnich, minimalne - zimowych Ganges Brahmaputra Jangcy Huang-ho
USTRÓJ DESZCZOWY ZWRTONIKOWY start learning		maksymalne stany w porze deszczowej, związane z zenitalnym położeniem Słońca Dillia Bahr el Ghazal Diamantina Coopers Creek
USTRÓJ DESZCZOWY RÓWNIKOWY start learning		zasilane opadami deszczu równomiernie przez cały rok, mają wyrównane, wysokie przepływy Amazonka Kongo
USTRÓJ ZŁOŻONY (MIESZANY) start learning		mają kilka źródeł zasilania i wykazują zróżnicowane przepływy, np. rzeki Polski maja wysokie stany i przepływy wiosną (roztopy) i latem (duże opady) lub też rzeki przepływające przez różne strefy klimatyczne *Nil
JEZIORO start learning		zbiornik wodny zajmujący powstałe w naturalny sposób zagłębienie, bez bezpośredniego połączenia z wszechoceanem
LIMNOLOGIA start learning		nauka, której przedmiotem badań są jeziora
JEZIORA PRZEPŁYWOWE start learning		wody rzek wpływają do jeziora i wypływają z niego *J. Bodeńskie
JEZIORA ODPŁYWOWE start learning		rzeki tylko wypływają z jeziora *J. Tana w Afryce
JEZIORA BEZODPŁYWOWE start learning		rzeki tylko wpływają do jeziora lub nie wpływa żadna *Morze Kaspijskie
JEZIORA SŁODKIE start learning		jezioro o zawartości soli mineralnych nie wyżej niż 1‰ *J. Onega
JEZIORA SŁONAWE start learning		jezioro o zawartości soli mineralnych 1-20‰
JEZIORO METEORYTOWE start learning		znajdują się w kraterach powstałych wskutek upadku meteorytów, mają okrągły kształt (Clearwater Clearwater West)
JEZIORO TEKTONICZNE start learning		zajmują zagłębienia powstałe wskutek ruchów tektonicznych skorupy ziemskiej, np. rowy tektoniczne, zapadlisko; często głębokie o wydłużonym kształcie (Bajkał Morze Martwe Turkana Wiktorii *Tanganika
JEZIORO WULKANICZNE KRATEROWE start learning		mieszczą się w kraterach po wygasłych wulkanach, głębokie, o okrągłym kształcie (*Albano - Włochy k. Rzymu)
JEZIORO WULKANICZNE KALDEROWE start learning		leżą w kalderach wulkanicznych, większe od kraterowych, również o zaokrąglonym kształcie, ale płytsze (*Toba - Sumatra)
JEZIORO WULKANICZNE MAARY start learning		zajmują zagłębienia w lejkowatych kraterach pozostałych po wulkanach eksplozywnych; niewielkie, o zróżnicowanym kształcie (*Gemundener Maar w Niemczech)
JEZIORO WULKANICZNE ZAPOROWE start learning		powstają w wyniku zatamowania odpływu wody przez potoki lawy (np. dolin górskich); mają zróżnicowany kształt (*Sewan w Armenii)
JEZIORO RELIKTOWE start learning		pozostałość dawnych mórz, zatok lub większych jezior; zróżnicowany kształt, endemiczna fauna i flora (Morze Kaspijskie Morze Aralskie)
JEZIORO DELTOWE start learning		zajmują zagłębienia powstałe wskutek nierównomiernej akumulacji osadów rzecznych w delcie lub wskutek odcięcia tymi osadami części ujścia deltowego; zazwyczaj płytkie o zróżnicowanym kształcie (Druzno - delta Wisły; Dąbie - delta Odry)
JEZIORO LIMANOWE start learning		powstałe wskutek całkowitego odcięcia ujściowego odcinka rzeki mierzeją, wałem od morza (Liman Tiligulski Kujalnicki, *Chodżybejski
JEZIORO KRASOWE start learning		mieszczą się w zagłębieniach powstałych wskutek rozpuszczenia przez wodę skał węglanowych; głębokie o zróżnicowanym kształcie *Białe Sosnowieckie na Polesiu Lubelskim
JEZIORO ZAKOLOWE start learning		powstałe w dolinach rzek, odcięte dawne meandry rzeczne; płytkie, wąskie, w kształcie rogalika *Czerniakowskie w Warszawie
JEZIORO PRZYBRZEŻNE start learning		dawne zatoki odcięte przez narastającą mierzeję; płytkie, stosunkowo duże, kształt nieregularny Łebsko Gardno Wicko Jamno *Bukowo
JEZIORO POLODOWCOWE CYRKOWE start learning		zajmują zagłębienia kotłów polodowcowych; głębokie, niewielkie, krągłe Czarny Staw w Tatrach Mały i Wielki Staw w Karkonoszach
JEZIORO POLODOWCOWE RYNNOWE start learning		leżą w rynnach polodowcowych; głębokie, wąskie, długie, o zróżnicowanej batymetrii (rzeźbie dna) Hańcza Gopło Jeziorak Charzykowskie
JEZIORO POLODOWCOWE MORENOWE start learning		powstają w wyniku zablokowania moreną czołową odpływu wód z doliny lub zajmują obszerne obniżenia moreny dennej; rozległe, płytkie, o zróżnicowanym kształcie Śniardwy Mamry *Niegocin
JEZIORO POLODOWCOWE OCZKA WYTOPISKOWE start learning		zajmują zagłębienia powstałe po wytopieniu brył "martwego" lodu (bryły lodu z wycofującego się lądolodu); małe, stosunkowo głębokie, okrągłe *najczęściej bez nazwy
JEZIORO WYDMOWE start learning		leżą w zagłębieniach międzywydmowych powstałych wskutek wywiewania piasku; niewielkie, płytkie, o regularnych kształtach, często okresowe *Teke - Kazachstan
JEZIORO BAGIENNE start learning		zajmują obniżenia o utrudnionym odpływie; małe, płytkie, silnie zarastające, przez co trudno wskazać ich pierwotny kształt Czarne Żółte Błota - Polesie Lubelskie
JEZIORO OSUWISKOWE start learning		powstają przez zatrzymanie odpływu wody przez osuwiska i obrywy skalne; niewielkie, o zróznicowanej głębokości i kształce Jezioro Duszatyńskie Szmaragdowe w Bieszczadach
JEZIORO BIOGENICZNE start learning		powstałe wskutek zatamowania koryta rzeki tamą zbudowaną przez bobry; niewielkie, płytkie, o zróżnicowanym kształcie *jeziora na rzece Kamionce w Wigierskim PN
JEZIORO POLIGENETYCZNE start learning		wpływ na wytworzenie misy jeziornej miało kilka czynników tektoniczno-eoliczne: Czad/ tektoniczno-polodowcowe: Ładoga, Onega, Wener/ tektoniczno-lagunowe: Maracaibo
JEZIORO ANTROPOGENICZNE start learning		wytworzone przez człowieka
FUNKCJE JEZIORA ANTROPOGENICZNEGO start learning		-retencyjna (przeciwpowodziowa)/ -energetyczna/ -transportowa (komunikacyjna)/ -rekreacyjna/ -zaopatrzenie w wodę pitną/ -zaopatrzenie w wodę dla przemysłu lub rolnictwa/ -hodowlana
JEZIORNOŚĆ OBSZARU start learning		odsetek powierzchni zajętej przez jeziora
GDZIE NAJWIĘCEJ JEZIOR start learning		-na obszarach polodowcowych/ -w górach (pozostałość po lodowcach górskich, specyficzne ukształtowanie terenu)/ -w dolinach rzecznych/ -na wybrzeżach morskich
GDZIE NAJMNIEJ JEZIOR start learning		-na obszarach klimatów strefy zwrotnikowej i podzwrotnikowej/ -klimatów kontynentalnych
BAGNA start learning		obszary o trwałym, nadmiernym uwilgoceniu, zazwyczaj porośnięte roślinnością przystosowaną do bardzo wilgotnych warunków (z czasem przekształca się w torf)
MOKRADŁA (MOCZARY) start learning		obszary na tyle uwodnione, ze występuje na nich roślinność hydrofilna (wodolubna). zajmują 6% pow. ziemi. tworzą się we wszystkich szerokościach w miejscach, gdzie utrudniony jest spływ wód powierzchniowych i odpływ podziemnych. retencjonują wodę.
WYSTĘPOWANIE BAGIEN I MOKRADEŁ [1] start learning		-w strefie równikowej (duze i systematyczne opady)/ -na obszarach wieloletniej zmarzliny (utrudniona infiltracja)/ -w dolinach i deltach duzych rzek (nawilgocenie i spadek terenu)/ -na obszarach polodowcowych (obecnosc zarastających jezior)/
WYSTĘPOWANIE BAGIEN I MOKRADEŁ [2] start learning		-na obszarach polodowcowych (obecnośc zarastających jezior)/ -na wybrzeżach mórz i oceanów (podsiąkanie wody morskiej, pływy morskie) -na obszarach o nieprzepuszczalnym podłożu i małym nachyleniu
TORFOWISKO start learning		teren podmokły porośnięty roślinnością wodolugną (hydrofity) oraz przykryte martwą substancją organiczną powstałą z tej roślinności
TORFOWISKO WYSOKIE start learning		torfowisko zasilane wyłącznie wodami z opadów atmosferycznych; występują na działach wodnych, plaskich wierzchowinach i obszarach zbudowanych ze skał nieprzepuszczalnych; ubogie w sole mineralne, silnie zakwaszone, porośnięte najczęściej mchem torfowcem
TORFOWISKO NISKIE start learning		torfowisko położone w obrębie dolin rzecznych, związane z przepływającą wodą, bogate w sole mineralne, porośnięte roślinnością mniej odporną na zakwaszenie (np. turzyca pospolita)
TORFOWISKO PRZEJŚCIOWE start learning		torfowisko mające pośrednie właściwości
GRANICA WIECZNEGO ŚNIEGU start learning		linia oddzielająca obszar, na którym więcej śnieu przybywa (strefa akumulacji) od obszaru, na którym więcej ubywa (strefa ablacji)
LĄDOLÓD KONTYNENTALNY start learning		wielkie lodowe czasze przykrywające znaczne obszary (czasami całe lądy); o grubości nawet kilku kilometrów; z lodem poruszającym się w różnych kierunkach [Antarktyda Grendlandia]
LODOWIEC KONTYNENTALNY FIELDOWY start learning		rozległe pore firnowe ze spływającymi od niego szerokimi, ale stosunkowo krótkimi jęzorami; tworzą się na rozległych, płaskich wierzchowinach [wyspy Arktyki Islandia Ziemia Baffina Norwegia *Patagonia]
LODOWIEC GÓRSKI PIRENEJSKI start learning		niewielkie, o zaokrąglonym obrysie, bez wypływających jęzorów lodowcowych; tworzą się w lokalnych zagłębieniach terenu [Pireneje Karakorum G. Stanowe G. WIerchojańskie]
LODOWIEC GÓRSKI ALPEJSKI start learning		każdy lodowiec ma jedno pole firnowe i jeden wychodzący z niego jęzor [Alpy Nowa Zelandia Kaukaz Andy *Alaska]
LODOWIEC GÓRSKI HIMALAJSKI start learning		maja wiele pól firnowych i wiele wypływających z nich jęzorow, które mogą się łączyć, rozłączać, tworząc trudną do rozpoznania plątaninę [Himalaje Pamir Karakorum G. św. Eliasza *Alaska/Kanada
LODOWIEC GÓRSKI PIEDMONTOWY start learning		z kilku pól firnowych spływają jęzory, tworząc na równinnym przedpolu gór jedną wielką pokrywę lodową [*Alaska]
LODOWCE SZELFOWE start learning		spływające do morza szelfowego masy lodu mogą spoczywać bezpośrednio na dnie lub unosić się na wodzie [Rossa, Filchnera Larsena Amery]
GÓRY LODOWE start learning		oderwane fragmenty lodowców szelfowych pływające po morzach i oceanach (gdy odrywa się góra lodowa, mówimy, że lodowce "się cielą")
PAK LODOWY start learning		kry lodowe różnej wielkości oderwane od lodu przybrzeżnego lub krystalizujące na otwartym morzu
WYSPY MORZA BAŁTYCKIEGO start learning		-Zelandia -Fionia -Lolland -Rugia -Uznam -Wolin -Bornholm -Olandia -Gotlandia -Sarema -Hiuma -Wyspy Alandzkie
PÓŁWYSPY MORZA BAŁTYCKIEGO start learning		mierzeje: -Helska, -Wiślana, -Kurońska
ZATOKI MORZA BAŁTYCKIEGO start learning		-Botnicka, -Fińska, -Ryska, -Gdańska, -Pomorska, -Meklemburska, -Kilońska, -Alborska, -Laholm, -Hano
ZALEWY MORZA BAŁTYCKIEGO start learning		-Kuroński, -Wiślany, -Szczeciński
BAŁTYCKIE JEZIORO ZAPOROWE [etapy rozwoju Bałtyku] start learning		OK. 17000 lat temu cofający się lodowiec zatrzymał się na linii: południowa Norwegia - środkowa Szwecja - południowa Finlandia, zatrzymując wody roztopowe przed czołem lodowca i tworząc słodkowodne jezioro
MORZE YOLDIOWE [etapy rozwoju Bałtyku] start learning		OK. 9700 lat temu szybko topniejący i wycofujący się lądolód spowodował nierównomierne izostatyczne podnoszenie się lądu (najszybciej w Zatoce Botnickiej), podniesienie poziomu wód i połączenie z wodami wszechoceanu wzdłuż dzisiejszych jezior: Wener, Wetter
JEZIORO ANCYLUSOWE [etapy rozwoju Bałtyku] start learning		OK. 8000 lat temu lodowiec dalej się wycofywał. wskutek szybkiego podnoszenia lądu morze Yoldiowe straciło kontakt z wszechoceanem, powstało słodkowodne jezioro
MORZE LITORYNOWE [etapy powstawania Bałtyku] start learning		OK. 7000-3000 lat temu wskutek obniżenia się południowych części wybrzeża Jeziora Ancylusowego oraz podniesienia poziomu wód wszechoceanu - nastąpiło szersze niż obecnie połączenie, wody tego morza były o 5-6‰ bardziej zasolone i o 2-3C cieplejsze niż obe
ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA BAŁTYKU start learning		-Wisła i inne rzeki/ -miejscowości bezpośrednio położone nad morze (ścieki komunalne)/ -wody basenów portowych (ropopochodne)/ -statki przebywające w portach lub pływające po akwenie/ -ośrodki turystyczne/ -tereny produkcji rolnej (nawozy
SKUTKI ZANIECZYSZCZNIA BAŁTYKU start learning		-eutrofizacja wód/ -kumulacja metali ciężkich w organizmach żywych/ -zakwaszenie wód, wymieranie organizmów/ -wtórne skażenie wybrzeży, gleb, wód podziemnych/ -obniżenie atrakcyjności turystycznej regionu
SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZANIECZYSZCZENIOM BAŁTYKU start learning		-edukacja ekologiczna/ -budowa oczyszczalni ścieków/ -wprowadzenie nowych technologii produkcji wodo- i energooszczędnych/ -ograniczenie nawozów/ -filtry przemysłowe/ -kary za zanieczyszczanie środowiska/ -współdziałanie wszystkich państw
ZNACZENIE WODY start learning		-niezbędna do zycia/ -umożliwia uprawę roślin/ -łagodzi klimat/ -rezerwuar ciepła/ -surowiec odnawialny do produkcji energii/ -element systemu komunikacyjnego/ -umożliwa wypoczynek/ -źródło pożywienia/ -wpływa na intensywnosć procesów wietrzenia- złoża ko
EUTROFIZACJA WÓD start learning		spływ fosforanów i azotanów powoduje użyźnienie wód akwenu, czego skutkiem jest szybkie rozmnażanie się glonów intensywnie pobierających z wody tlen; prowadzi to do zmniejszenia ilości tlenu, masowego śnięcia ryb

HYDROSFERA

You must sign in to write a comment

More