Question |
Answer |
start learning
|
|
wersja genu, różniąca się od pozostałych wersji sekwencją nukleotydów. Może być dominujący (oznaczony wielką literą np. A) lub recesywny (oznaczony małą literą np. a)
|
|
|
alternatywne składanie RNA - start learning
|
|
proces składania RNA, podczas którego różne odcinki pre-mRNA są wykorzystywane jako eksony. W jego wyniku powstają odmienne cząsteczki mRNA. Zachodzi w trakcie modyfikacji potranskrypcyjnej RNA
|
|
|
alternatywne źródła energii - start learning
|
|
źródła energii inne niż paliwa kapalne (np. węgiel, gaz, ropa naftowa). Należą do nich m.in. wiatr, woda, promieniowanie słoneczne, ciepło wnętrza ziemi
|
|
|
start learning
|
|
narządy występujące u różnych gatunków, podobne do siebie i spełniające podobne funkcje, ale różniące się pochodzeniem (np. skrzydła owadów i skrzydła ptaków)
|
|
|
start learning
|
|
całokształt procesów ewolucyjnych, które doprowadziły do powstanie gatunku Homo sapiens
|
|
|
start learning
|
|
trzy kolejne nukleotydy w tRNA, których funkcja polega na rozpoznawaniu trzech komplementarnych nukleotydów (kodonu) na nici mRNA podczas syntezy białka
|
|
|
autosomy (chromosomy autosomalne) - start learning
|
|
wszystkie chromosomy z wyjątkiem chromosomów płci
|
|
|
start learning
|
|
zbiór bakterii, które zawierają różne cząsteczki DNA bez intronów należące do pełnego organizmu
|
|
|
start learning
|
|
zbiór bakterii, zawierających różne fragmenty genomu jednego organizmu, które po złożeniu tworzą kompletny genom
|
|
|
start learning
|
|
zespół populacji organizmów, żyjących na danym terenie w określonym czasie i powiązanych wzajemnymi zależnościami
|
|
|
start learning
|
|
zespół podobnych biocenoz, występujących na dużych obszarach. O zaliczeniu różnych obszarów do tego samego biomu decyduje podobieństwo cech zasiedlających je organizmów
|
|
|
start learning
|
|
białko wytworzone w organizmie zmodyfikowanym genetycznie, stosowane do leczenia chorób człowieka
|
|
|
start learning
|
|
całokształt procesów ewolucyjnych, które doprowadziły do powstania życia na Ziemi
|
|
|
start learning
|
|
przestrzeń, w której żyją organizmy, obejmująca dolną część atmosfery, powierzchniowe warstwy litosfery i prawie całą hydrosferę
|
|
|
start learning
|
|
nieożywione środowisko życia organizmów
|
|
|
start learning
|
|
cecha warunkowana przez allel dominujący. Ujawnia się zewnętrznie u homozygot dominujących i heterozygot
|
|
|
start learning
|
|
cecha uwarunkowana przez allel recesywny. Ujawnia się zewnętrznie tylko wtedy, gdy allelowi recesywnemu towarzyszy drugi allel recesywny, czyli u homozygot recesywnych
|
|
|
cecha sprzężona z płcią - start learning
|
|
cecha warunkowana przez gen lub geny zlokalizowane w chromosomach płci
|
|
|
start learning
|
|
|
|
|
start learning
|
|
kompleks składający się z kwasów nukleinowych i białek, tworzący chromosomy podczas podziału komórki
|
|
|
start learning
|
|
struktury zbudowane z ciasno upakowanej chromatyny. W nich są zlokalizowane geny
|
|
|
chromosomy homologiczne - start learning
|
|
pary chromosomów, z których jeden pochodzi od matki, a drugi - od ojca. Charakteryzują się podobną budową i zawierają podobną informację genetyczną
|
|
|
start learning
|
|
chromosomy warunkujące płeć. W wypadku człowieka u kobiety są to dwa jednakowe chromosomy płci (XX), u mężczyzny - dwa różne (XY)
|
|
|
start learning
|
|
proces zachodzący podczas mejozy, w którego wyniku pojawiają się nowe kombinacje alleli genów rodzicielskich i powstają cztery typy gamet
|
|
|
start learning
|
|
grupa konsumentów (głównie bakterie i grzyby) rozkładających martwą materię organiczną na proste związki organiczne i nieorganiczne
|
|
|
DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) - start learning
|
|
kwas nukleinowy stanowiący materiał genetyczny wszystkich organizmów i niektórych wirusów. Nośnik informacji genetycznej
|
|
|
start learning
|
|
fragmenty genomu znajdujące się między genami
|
|
|
dobór naturalny (selekcja naturalna) - start learning
|
|
proces polegający na tym, że przeżywają i wydają na świat potomstwo osobniki najlepiej przystosowane do życia w danych warunkach środowiska; główny mechanizm ewolucji
|
|
|
dobór sztuczny (selekcja sztuczna) - start learning
|
|
proces polegający na świadomej, przeprowadzanej przez człowieka, selekcji osobników dopuszczanych do rozrodu
|
|
|
start learning
|
|
sposób dziedziczenia jednogenowego, w którym żaden z alleli nie dominuje w pełni nad drugim. W efekcie fenotyp heterozygoty jest inny od fenotypów homozygot
|
|
|
start learning
|
|
sposób dziedziczenia jednogenowego, w którym jeden z alleli w pełni dominuje nad drugim allelem. W efekcie fenotyp heterozygoty jest taki sam jak fenotyp homozygoty dominującej
|
|
|
start learning
|
|
forma oddziaływania antagonistycznego, w której drapieżnik atakuje, zabija i zjada ofiarę
|
|
|
start learning
|
|
przypadkowe zmiany częstotliwości występowania alleli w puli genetycznej małej, izolowanej populacji
|
|
|
dywergencja (ewolucja rozbieżna) - start learning
|
|
powstawanie różnic pomiędzy blisko spokrewnionymi organizmami w związku z ich przystosowaniem się do funkcjonowania w różnych warunkach środowiska
|
|
|
start learning
|
|
naturalne zjawisko fizyczne, polegające na zatrzymaniu ciepła przez atmosferę Ziemi. Powstaje dzięki obecności gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla, metanu i pary wodnej, które zatrzymują ciepło emitowane przez rozgrzaną powierzchnię Ziemi, zapobiegając jego wypromieniowaniu w przestrzeń kosmiczną. Umożliwia to życie na naszej planecie
|
|
|
start learning
|
|
jednostka ekologiczna złożona z biocenozy i jej nieożywionego, fizycznego środowiska - biotopu, które wzajemnie na siebie oddziałują
|
|
|
start learning
|
|
odcinek genu kodujący informację o kolejności aminokwasów w białku lub nukleotydów w RNA
|
|
|
start learning
|
|
procesy prowadzące do odczytania informacji genetycznej zawartej w genie, czyli powstania kodowanego przez gen białka lub RNA
|
|
|
start learning
|
|
technika rozdzielania cząsteczek (np. DNA, białek) w specjalnym, porowatym żelu pod wpływem pole elektrycznego
|
|
|
start learning
|
|
gatunek występujący tylko na niewielkich terenach, zwykle odizolowanych od innych
|
|
|
enzymy restrykcyjne (restryktazy) - start learning
|
|
enzymy z grupy endonukleaz, które katalizują rozcinanie dwuniciowego DNA w miejscu o określonej sekwencji (odpowiedniej dla danego enzymu)
|
|
|
start learning
|
|
zwiększanie żyzności zbiorników wodnych w wyniku działalności człowieka (np. odprowadzania ścieków bogatych w związki fosforu i azotu). W efekcie następuje gwałtowny rozwój fitoplanktonu, który w powierzchniowej warstwie wód tworzy zakwity jego obumieranie i rozkład prowadzą do spadku ilości tlenu w wodzie, co powoduje wzrost śmiertelności wielu gatunków ryb i bezkręgowców
|
|
|
start learning
|
|
proces stopniowych, kierunkowych i nieodwracalnych przekształceń organizmów
|
|
|
start learning
|
|
cecha lub zespół cech orgaznimu, które są zależne od genotypu i środowiska
|
|
|
forma przejściowa (ogniwo pośrednie) - start learning
|
|
w ewolucji organizm łączący cechy dwóch różnych grup systematycznych, np. gadów i ptaków
|
|
|
start learning
|
|
grupa podobnych do siebie organizmów, zdolnych do krzyżowania się i wydawania płodnego potomstwa
|
|
|
start learning
|
|
gatunek obcy, który stanowi zagrożenie dla gatunków rodzimych
|
|
|
start learning
|
|
gatunek, który nie występuje naturalnie na danym terenie
|
|
|
start learning
|
|
podstawowa jednostka dziedziczności. Fragment cząsteczki DNA, który zawiera informacje potrzebne do wytworzenia cząsteczki białka lub RNA. Gdy białko składa się z więcej niż z jednego łańcucha polipeptydowego, informacja o każdym łańcuchu jest zawarta w innym genie
|
|
|
start learning
|
|
materiał genetyczny organizmu, komórki, struktury komórkowej lub wirusa. U wszystkich organizmów jest zbudowany z DNA
|
|
|
start learning
|
|
zespół wszystkich genów organizmu; także - zapis alleli danego genu
|
|
|
start learning
|
|
osobnik mający dwa różne allele danego genu
|
|
|
start learning
|
|
narządy występujące u różnych gatunków, które pełnią odmienne funkcje, ale mają wspólne pochodzenie (np. kończyny przednie kręgowców)
|
|
|
start learning
|
|
osobnik mający dwa jednakowe allele danego genu
|
|
|
start learning
|
|
połączenie komplementarnych nici kwasów nukleinowych
|
|
|
start learning
|
|
wprowadzenie na dany teren gatunku obcego
|
|
|
start learning
|
|
odcinek genu, który nie pełni funkcji kodujących
|
|
|
start learning
|
|
dziedzina genetyki. Jej techniki pozwalają na ingerowanie w materiał genetyczny organizmów w taki sposób, aby zmienić ich cechy dziedziczne
|
|
|
start learning
|
|
organizmy o identycznym genotypie, identyczne komórki lub identyczne cząsteczki DNA
|
|
|
start learning
|
|
proces otrzymywania klonów
|
|
|
start learning
|
|
sposób zapisu informacji genetycznej w DNA
|
|
|
start learning
|
|
sposób dziedziczenia jednogenowego, w którym dwa różne allele tego samego genu są równorzędne względem siebie. W efekcie u heterozygot oba białka kodowane przez te allele są wytwarzane jednocześnie i niezależnie od siebie
|
|
|
start learning
|
|
trzy kolejne nukleotydy w DNA i mRNA, oznaczające jeden aminokwas w łańcuchu białka lub zatrzymanie syntezy białka
|
|
|
start learning
|
|
wzajemna ewolucja populacji dwóch lub większej liczby gatunków, powiązanych silnymi zależnościami ekologicznymi
|
|
|
start learning
|
|
zależność między osobnikami dwóch gatunków, która przynosi korzyści odobnikowi jednego gatunku, a nie wpływa w żaden sposób na osobnika drugiego gatunku
|
|
|
start learning
|
|
prawidłowość w łączeniu się zasad azotowych w kwasach nukleinowych. W DNA adenina zawsze łączy się z tyminą (A-T), a guanina z cytozyną (G-C). W RNA adenina łączy się z uracylem (A-U), a guanina z cytozyną (G-C)
|
|
|
start learning
|
|
rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym osobniki tego samego gatunku lub różnych gatunków rywalizują ze sobą o zasoby środowiska
|
|
|
start learning
|
|
organizmy cudzożywne, które odżywiają się innymi organizmami
|
|
|
konwergencja (ewolucja zbieżna) - start learning
|
|
upodabnianie się organizmów niespokrewnionych ze sobą pod wpływem tych samych lub podobnych warunków środowiska
|
|
|
start learning
|
|
całkowita liczba osobników tworzących populację
|
|
|
start learning
|
|
klasa enzymów katalizujących łączenie dwóch cząsteczek z wykorzystaniem ATP. Ligazy DNA uczestniczą w łączeniu nici DNA
|
|
|
start learning
|
|
typ łańcucha troficznego, który rozpoczyna się od destruentów (konsumentów pierwszego rzędu), jego kolejne ogniwa stanowią konsumenci II rzędu i następnych rzędów
|
|
|
start learning
|
|
typ łańcucha troficznego, który rozpoczyna się od producentów, a jego kolejne ogniwa stanowią konsumenci II rzędu oraz następnych rzędów
|
|
|
łańcuch troficzny (łańcuch pokarmowy) - start learning
|
|
ciąg organizmów, z których każdy jest zjadany przez następny organizm. Zwykle składa się z czterech lub pięciu organizmów
|
|
|
start learning
|
|
symbioza grzybów z korzeniami roslin, np. niektórych drzew
|
|
|
start learning
|
|
płytka zawierająca tysiące sond molekularnych ułożonych w regularny sposób, stosowana w diagnostyce molekularnej chorób
|
|
|
start learning
|
|
sposób klonowania roślin, który polega na otrzymywaniu wielu identycznych roślin potomnych z fragmentów rośliny macierzystej
|
|
|
start learning
|
|
upodabnianie się niektórych gatunków zwierząt barwą lub kształtem do otoczenia, zwiększając szanse przeżycia
|
|
|
start learning
|
|
upodabnianie się niektórych gatunków zwierząt do innych, zwiększające szanse przeżycia
|
|
|
start learning
|
|
w genetyce: nagła, skokowa i dziedziczna zmiana w materiale genetycznym. Mutacja genowa oznacza zmianę dotyczącą struktury genu. Mutacje genowe dzieli się na substytucje, delecje i insercje. Mutacja chromosomowa (aberracja chromosomowa) oznacza zmianę dotyczącą struktury lub liczby chromosomów. Wyróżnia się mutacje chromosomowe strukturalne (inwersja, translokacja, duplikacja i delecja) i liczbowe (aneuploidie i poliploidie)
|
|
|
mutagen (czynnik mutagenny) - start learning
|
|
czynnik fizyczny, chemiczny lub biologiczny wywołujący mutację
|
|
|
mutualizm fakultatywny (protokooperacja) - start learning
|
|
oddziaływanie między osobnikami dwóch gatunków przynoszące korzyści każdemu z nich. Zależność ta nie jest niezbędna do przeżycia osobników i może występować okresowo
|
|
|
mutualizm obligatoryjny (symbioza) - start learning
|
|
związek między osobnikami, przynoszący korzyści każdemu z nich i konieczny do ich przeżycia
|
|
|
start learning
|
|
wszystkie wymagania niezbędne do życia danego osobnika lub gatunku
|
|
|
start learning
|
|
podstawowy element budujący DNA i RNA. Składa się z reszty kwasu fosforowego, cukru - deoksyrybozy (DNA) lub rybozy (RNA) - i jednej z zasad azotowych - adeniny, guaniny, cytozyny, tyminy (tylko w DNA) lub uracylu (tylko w RNA)
|
|
|
start learning
|
|
związek, który powstaje w połączenia zasady azotowej (adeniny, guaniny, cytozyny, tyminy lub uracylu) z cząsteczką cukru (deoksyrybozy lub rybozy)
|
|
|
start learning
|
|
struktura powstała w wyniku rozplecenia DNA
|
|
|
start learning
|
|
występujący u bakterii zespół genów, podlegających wspólnej regulacji
|
|
|
start learning
|
|
organizm zmodyfikowany genetycznie, zawierający gen pochodzący od innego gatunku
|
|
|
organizm zmodyfikowany genetycznie (GMO) - start learning
|
|
organizm, którego cechy dziedziczne zostały zmienione wskutek ingerencji w jego materiał genetyczny
|
|
|
start learning
|
|
rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym jeden organizm, nazywany pasożytem, żyje kosztem drugiego organizmu, nazywanego żywicielem
|
|
|
PCR (łańcuchowa reakcja polimerazy) - start learning
|
|
technika powielania fragmentu DNA bez udziału komórek (w probówce), za pomocą polimerazy DNA. Umożliwia otrzymywanie dużej liczby kopii wybranego fragmentu DNA
|
|
|
start learning
|
|
graficzne przedstawienie struktury ekosystemu, w którym pierwszy poziom stanowią producenci, a następne poziomy konsumenci I rzędu i następnych rzędów. Może obrazować liczbę organizmów, ich masę lub ilość energii zgromadzonej na każdym poziomie troficznym
|
|
|
start learning
|
|
zjawisko, w którego wyniku pod wpływem jednego genu, tzw. genu plejotropowego, ujawnia się wiele cech fenotypowych
|
|
|
start learning
|
|
enzymy, które katalizują syntezę nici komplementarnej na matrycy pojedynczej nici kwasu nukleinowego. Wyróżnia się polimerazy DNA, biorące udział w syntezie DNA, oraz polimerazy RNA, biorące udział w syntezie RNA. W obu wypadkach matrycą może być nić DNA lub RNA
|
|
|
start learning
|
|
więcej niż jeden rybosom połączony z jedną cząsteczką mRNA
|
|
|
start learning
|
|
zespół osobników jednego gatunku zamieszkujący określony teren w tym samym czasie
|
|
|
start learning
|
|
organizmy, głównie rośliny zielone, wytwarzające związki organiczne w procesie fotosyntezy
|
|
|
start learning
|
|
ilość materii organicznej lub zmagazynowanej energii wytworzona w ekosystemie przez producentów
|
|
|
start learning
|
|
produkt zawierający organizmy zmodyfikowane genetycznie lub ich fragmenty
|
|
|
start learning
|
|
zbiór wybranych sekwencji DNA, pozwalający na identyfikację danej osoby
|
|
|
start learning
|
|
gen warunkujący prawidłowy przebieg podziałów komórkowych
|
|
|
przeciwciała monoklonalne - start learning
|
|
otrzymywane sztucznie przeciwciała, które mają identyczną swoistość. Są stosowane m.in. w medycynie jako biofarmaceutyki
|
|
|
start learning
|
|
suma alleli wszystkich genów wszystkich osobników wchodzących w skład populacji
|
|
|
start learning
|
|
rozdzielenie się grupy organizmów pochodzącej od wspólnego przodka na liczne, zróżnicowane linie rozwojowe wskutek konieczności dostosowania się do odmiennych warunków środowiska
|
|
|
start learning
|
|
seria kodonów w sekwencji DNA, rozpoczynająca się od kodonu START, a kończąca się kodonem STOP
|
|
|
start learning
|
|
proces prowadzący do powstania nowych układów alleli genów
|
|
|
start learning
|
|
1. gatunek, którego obszar występowania jest zwykle dużo mniejszy niż w ubiegłych epokach; 2. gatunek należący do grupy systematycznej, która dawniej była mocno zróżnicowana, natomiast obecnie liczy niewiele gatunków 3. tzw. żywa skamieniałość, gatunek który nie uległ zmianie od milionów lat
|
|
|
start learning
|
|
proces powielania DNA, prowadzący do powstania dwóch cząsteczek DNA identycznych z cząsteczką wyjściową. Każda z cząsteczek potomnych składa się z jednej nici starej i jednej nici dosyntetyzowanej. Z tego względu replikację DNA określa się jako półzachowawczą lub semikonserwatywną
|
|
|
start learning
|
|
powtórne umieszczenie osobników danego gatunku w miejscu, w miejscu w którym ten gatunek wyginął
|
|
|
start learning
|
|
działania ochronne mające na celu, odtworzenie gatunku w sytuacji, gdy jego populacja jest zbyt mała
|
|
|
RNA (kwas rybonukleinowy) - start learning
|
|
kwas nukleinowy uczestniczący bezpośrednio bądź pośrednio w odczytywaniu informacji genetycznej. U RNA wirusów stanowi on nośnik informacji genetycznej
|
|
|
start learning
|
|
rodzaj oddziaływania antagonistycznego, w którym roślinożerca zjada roślinę (zwykle tylko jej niektóre części)
|
|
|
różnorodność biologiczna (bioróżnorodność) - start learning
|
|
bogactwo form życia na Ziemi. Wyróżnia się: różnorodność genetyczną (wewnątrzgatunkową), różnorodność gatunkową oraz różnorodność ekosystemową (biocenotyczną)
|
|
|
start learning
|
|
cząsteczka RNA pełniąca funkcję kataliczną
|
|
|
start learning
|
|
ustalanie kolejności nukleotydów w DNA (sekwencji)
|
|
|
sieć pokarmowa (sieć troficzna) - start learning
|
|
wzajemne zależności pokarmowe między organizmami w ekosystemie
|
|
|
start learning
|
|
przestrzeń fizyczna, w której występuje dany organizm
|
|
|
start learning
|
|
proces wycinania i usuwania intronów oraz łączenia że sobą eksonów, zachodzący podczas modyfikacji potrankrypcyjnej pre-mRNA
|
|
|
start learning
|
|
krótki, sztucznie utworzony, jednoniciowy fragment kwasu nukleinowego, umożliwiający odszukanie określonego genu w materiale genetycznym dzięki dołączonemu do niego znacznikowi
|
|
|
start learning
|
|
proces powstawania nowych gatunków. Może zachodzić na skutek rozdzielenia populacji jednego gatunku barierą geograficzną (specjacja allopatryczna) lub wykształcenia się mechanizmu izolacji rozrodczej (specjacja sympatryczna)
|
|
|
start learning
|
|
proces ciągłych, kierunkowych zmian, które prowadzą do stopniowego przekształcania się ekosystemów. Wyróżnia się sukcesję pierwotną która zachodzi na obszarze dotychczas niezajętym przez żadną biocenozę, oraz sukcesję wtórną, która zachodzi na obszarze zajętym wcześniej przez biocenozę, która została zniszczona
|
|
|
start learning
|
|
narządy słabo wykształcone, częściowo lub całkowicie niefunkcjonujące i uwstecznione w porównaniu z odpowiadającymi im narządami występującymi u ewolucyjnych przodków
|
|
|
szczepionki rekombinowane - start learning
|
|
szczepionki wytwarzane za pomocą organizmów transgenicznych, zawierające białko patogenu zdolne do wywołania reakcji odpornościowej organizmu człowieka
|
|
|
start learning
|
|
enzym kontrolujący długość zakończeń (telomerów) w chromosomach
|
|
|
telomery (sekwencje telomerowe) - start learning
|
|
wielokrotnie powtórzone kilkunukleotydowe odcinki DNA o takiej samej sekwencji, znajdujące się na końcach chromosomów
|
|
|
start learning
|
|
metoda leczenia, polegająca na wprowadzeniu do komórek pacjenta prawidłowo funkcjonującej wersji uszkodzonego genu
|
|
|
start learning
|
|
zdolność organizmów do przystosowania się do zmian czynników środowiska
|
|
|
start learning
|
|
przepisywanie informacji genetycznej z DNA na RNA; synteza RNA. Jeden z etapów ekspresji genu
|
|
|
start learning
|
|
tłumaczenie sekwencji nukleotydów w mRNA na sekwencję aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym; synteza białka. Jeden z etapów ekspresji genu
|
|
|
transformacja genetyczna - start learning
|
|
proces wprowadzania obecnego DNA do komórki
|
|
|
start learning
|
|
1. w biotechnologii: plazmid, sztuczny chromosom, wirus lub bakteria stosowane do wprowadzenia obcego DNA do komórki; 2. w ekologii: organizm, który uczestniczy w przenoszeniu pasożyta z jednego osobnika na drugiego
|
|
|
start learning
|
|
obszar, w którym cząsteczka DNA ulega rozpleceniu w trakcie replikacji
|
|
|
start learning
|
|
liczna osobników danej populacji przypadająca na jednostkę powierzchni lub objętości zajmowanego przez nie obszaru
|
|
|
zakres tolerancji ekologicznej - start learning
|
|
zakres zmienności czynnika, w którego obrębie organizm jest zdolny utrzymywać wszystkie procesy życiowe
|
|
|
start learning
|
|
zróżnicowanie cech osobników w obrębie jednego gatunku. Wyróżnia się zmienność genetyczną, która jest uwarunkowana czynnikami genetycznymi, i zmienność środowiskową (fluktuacyjną, modyfikacyjną), która jest uwarunkowana warunkami środowiskowymi
|
|
|